پیشرفت سریع هوش مصنوعی و رباتیک، محیط کار را با چالشی جدید مواجه ساخته است که در آن ماشین‌ها هم‌زمان فعالیت‌های فیزیکی و شناختی را انجام می‌دهند. این موضوع برای نیروی انسانی چه پیامدهایی خواهد داشت؟
یکی از مباحث رایج میان کارشناسان فناوری و اقتصاددانان موضوع «تأثیر فناوری‌های خودکارسازی بر فضای کاری» است. گروهی با دید بدبینانه به پیشرفت‌های فناوری، نگران از دست رفتن بخش زیادی از مشاغل هستند و گروهی دیگر با نگاهی خوش‌بینانه معتقدند با افزایش اثربخشی، فرصت‌های شغلی جدیدی نیز ایجاد می‌شود.
در گذشته فناوری به ایجاد مشاغل بیشتر کمک می‌کرد، اما آیا در شرایط کنونی نیز (انقلاب چهارم صنعتی) وضعیت به همین‌گونه است؟
مکینزی در مصاحبه با چند متخصص دانشگاهی و صنعتی، مباحث کلیدی مرتبط با خودکارسازی را بررسی کرده است. مصاحبه‌شوندگان برخی از اساتید دانشگاه نیویورک، مدیران مؤسسه‌های معتبر و شرکای کاری مکینزی بوده‌اند. در ادامه خلاصۀ چند مصاحبه و نظر کارشناسان را مشاهده می‌کنید.
میزان تاثیرگذاری تغییرات فناورانه بر مشاغل چقدر است؟
۱) «با توجه به فناوری‌های جدید، خودکارسازی نیمی از وظایف نیروی انسانی امکان‌پذیر است. اما نکتۀ مهمی این است که تاکنون فقط ۵ درصد از مشاغل به صورت کامل خودکار شده است و این امر بدین معناست که به سرعت همۀ مشاغل تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. بنابراین با توجه به هوش مصنوعی و خودکارسازی روزافزون، شاهد تغییر هرچه بیشتر وظایف کاری و مشاغل خواهیم بود.»
۲) «تحولات فناورانه می‌تواند از دو جنبه فضای کاری را تحت تأثیر قرار دهد: از یک جنبه حجم زیادی از وظایف نیروی انسانی را ماشین، ربات و نرم‌افزارهای سادۀ رایانه‌ای انجام خواهد داد. از طرف دیگر فناوری‌های دیجیتال نحوۀ سازماندهی کار را تغییر می‌دهد. استخدام تمام‌وقت، که روش غالب کسب درآمد در قرن بیستم بود، به طیف گسترده‌ای از مشاغل غیر استخدامی تبدیل می‌شود. تلفیق این دو بعد، جذاب اما به نظر ترسناک است.»
خودکارسازی محل کار به چه معناست؟
۱) «در گذر زمان، نیروی انسانی به‌عنوان مکمل ماشین‌ها کار کرده است و این موضوع در همۀ مشاغل دیده می‌شود. از مزارع و کار با ماشین‌های غول‌پیکر گرفته تا محاسبات اداری که پیش‌تر با دست یا ماشین حساب انجام می‌شد و درحال حاضر نرم‌افزارهای رایانه‌ای جایگزین آن شده است. در آینده شاهد فناوری‌های پیشرفته‌تری خواهیم بود که شامل ربات و هوش مصنوعی است و شانه به شانۀ نیروی انسانی کار می‌کند. اگر در کارگاه تولیدی شاغل باشید، می‌دانید که ماشین‌ها و ربات‌های سابق، ایمنی کاملی نداشت و برای جلوگیری از آسیب دیدن نیروی انسانی در فضایی قفس مانند قرار می‌گرفت. اما ربات‌های جدید کنونی برای کار هم‌زمان با نیروی انسانی، کاملاً ایمن است.»
۲) «بسیاری از مشاغل به صورت تدریجی تغییر می‌کند. برخی از مشاغل کنونی در آینده با شیوۀ اثربخش‌تری انجام می‌شود زیرا از مزایای خودکارسازی و هوش مصنوعی برخوردار می‌شویم و این امر بدین معناست که طراحی مشاغل کامل‌تر شده است و مشاغل جدیدی برای کار با فرصت‌های جدید فناورانه ایجاد خواهد شد.»
آیا شرایط فعلی متفاوت است؟
۱) «به صورت کلی، دوست دارم دربارۀ ابداعات و خلاقیت‌های بشر، خوش‌بینانه فکرکنم. اما فکر می‌کنم در شرایط کنونی با چالش‌های سختی روبه‌رو باشیم. برخی معتقدند جای نگرانی نیست و فناوری‌های جدید به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید کمک می‌کند. اما به نظر من شرایط فعلی متفاوت است، زیرا در گذشته ماشین‌های کاملاً هوشمند وجود نداشت و برای تصمیم‌گیری نمی‌توانستیم کاملاً به ماشین متکی باشیم.»
۲) «گرچه در آینده شاهد از دست رفتن برخی مشاغل خواهیم بود، اما با گذر زمان، تحولات فناوری فرصت‌ها و مشاغل بیشتری ایجاد می‌کند. بنابراین در کوتاه‌مدت ممکن است برخی افراد با مشکلات زیادی مواجه شوند و ما به آن‌ها فرصتی برای تحول و انطباق با تغییرات فناورانه و درغیر این صورت امکان بازنشستگی می‌دهیم. بنابراین به نظر می‌رسد این تغییرات، تفاوت بنیادی ایجاد نمی‌کند.»
منبع:
Sundararajan Arun, Dhar Vasant, Blue Allen, Camden Carl, Kasriel Stephane, 2017, “The digital future of work: What will automation change?” [Internet], Accessed: 97.04.03, Available at: https://www.mckinsey.com/featured-insights/future-of-organizations-and-work/the-digital-future-of-work-what-will-automation-change