دوازدهمین گزارش اکوسیستم استارت‌آپی (بوم‌سازگان شرکت‌های نوآفرین) به‌تازگی منتشر شده است. شبکه جهانی کارآفرینی (GEN) با همکاری بنگاه استارت‌آپ ژنوم (Startup Genome) این گزارش را با تحلیل ۴٫۵ میلیون استارت‌آپ در ۳۰۰ اکوسیستم جهانی تدوین کرده است. در این گزارش، اکوسیستم‌های پیشگام جهان، روندهای نوآیند و چالش‌های کلیدی پیش روی کارآفرینان ارائه شده است. بنیان‌گذار و مدیرعامل استارت‌آپ ژنوم در مقدمه این گزارش، ضمن اشاره به فرصت‌های ناشی از هوش مصنوعی و فناوری‌های پاک برای شکل‌گیری و توسعه استارت‌آپ‌ها، بر دو نکته کلیدی دیگر تأکید می‌کند:
- پیش‌بینی آغاز چرخه رشد جدید در اکوسیستم‌های استارت‌آپی: افزایش سرمایه‌گذاری جزئی در سه ماهه ابتدایی ۲۰۲۴، نوید رسیدن به نقاط پایانی رکود تأمین مالی در اکوسیستم را می‌دهد. بنا به سابقه تاریخی، کسانی که در طول رکود یا بلافاصله پس‌از آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، به بیشترین منافع دست می‌یابند.
- ورود به عصر افزایش مقیاس (اسکیل‌آپ): دولت‌های سراسر جهان دریافته‌اند که سرمایه‌گذاری بلندمدت‌شان روی اکوسیستم‌های استارت‌آپی، تنها زمانی جواب خواهد داد که استارت‌آپ‌های بومی‌شان، در عرصه جهانی موفق شوند. احتمال رسیدن به ارزش بیش از ۵۰ میلیون دلار و در نهایت تبدیل‌شدن به شرکت تک‌شاخ (یونیکورن) برای استارت‌آپ‌های مرحله اولیه‌ای که عمده مشتریان آن‌ها خارجی است، بیش از دو برابر دیگر استارت‌آپ‌ها است.
در ادامه، برخی یافته‌های کلیدی این گزارش بررسی شده است.
رده‌بندی اکوسیستم استارت‌آپی جهان در سال ۲۰۲۴
مدل ارزیابی و رده‌بندی سال ۲۰۲۴ نسبت به ۲۰۲۳ کمی تغییر کرده است و به‌جای شش عامل موفقیت، پنج عامل به شرح زیر برای رده‌بندی ۴۰ اکوسیستم استارت‌آپی برتر در نظر گرفته شده است:
جدول ۱٫ مدل ارزیابی و رده‌بندی ۴۰ اکوسیستم استارت‌آپی برتر
اکوسیستم‌های نوآیند، از نظر عوامل موفقیت، دنباله‌روی ۴۰ اکوسیستم برتر حهان هستند. ازاین‌رو، وزن معیارها در رده‌بندی این اکوسیستم‌ها کمی متفاوت با اکوسیستم‌های برتر است و در مدل رده‌بندی آن‌ها بر عواملی تأکید شده است که نقشی مهم‌تر در شروع رشد اکوسیستم دارند. برای مثال، وزن کمتری به تعداد خروج‌های بیش از ۵۰ میلیون دلار داده شده است و فعالیت استارت‌آپی بیشتر روی تأمین مالی مراحل اولیه متمرکز است.
دره سیلیکون؛ همچنان پیشتازِ اکوسیستم‌های استارت‌آپی جهان
اکوسیستم استارت‌آپی در کشورهای مختلف، با توجه به این ۵ عامل کلیدی موفقیت، بررسی شده است که یافته‌های کلیدی آن به شرح زیر است:
- سه اکوسیستم برتر از سال ۲۰۲۰ تاکنون جایگاه خود را حفظ کرده‌اند؛ دره سیلیکون همچنان در صدر قرار دارد و پس از آن نیویورک و لندن در جایگاه دوم قرار گرفته‌اند (شکل ۱).
- تل‌آویو در رده‌بندی صعود کرده است و اکنون به‌طور مشترک، با لس‌آنجلس در جایگاه چهارم قرار دارد.
- توکیو وارد جمع ۱۰ اکوسیستم برتر شده است و از جایگاه ۱۵ در سال ۲۰۲۳ به جایگاه ۱۰ در سال ۲۰۲۴ رسیده است که بیشترین بهبود را در میان ۱۰ اکوسیستم برتر نشان می‌دهد.
- سئول ۳ پله صعود کرده است؛ اکنون در جایگاه ۹ قرار دارد و وارد جمع ۱۰ اکوسیستم برتر شده است.
- میامی نیز پیشرفت چشمگیری داشته است و به جایگاه ۱۶ در میان ۲۰ اکوسیستم برتر رسیده است که نشان‌دهنده بهبود هفت پله‌ای نسبت به سال پیش است.
- دو اکوسیستم برتر چینی، در رتبه‌بندی کلی، تنزل یافته‌اند: پکن یک پله و شانگهای دو پله تنزل یافته‌اند و به ترتیب در جایگاه‌های ۸ و ۱۱ قرار گرفته‌اند. بااین‌حال، شنزن، با رشد چشمگیر هفت پله‌ای، به جایگاه ۲۸ رسیده است.
- پاریس نیز، با صعود شایان توجه چهار پله‌ای نسبت به سال گذشته، به جایگاه ۱۴ رسیده است.
- زوریخ و مونیخ، به ترتیب با صعود پنج و چهار پله‌ای، وارد جمع ۳۵ اکوسیستم برتر شده‌اند و در جایگاه‌های ۳۱ و ۳۳ قرار گرفته‌اند.
- ۱۰ اکوسیستم آسیایی شامل سنگاپور، پکن، سئول، توکیو، شانگهای، بنگلور‌ـ‌کارناتاکا، دهلی، شنزن، هانگجو و بمبئی در میان ۴۰ اکوسیستم برتر جهان جای گرفته‌اند.
شکل ۱٫ روند تغییر رده‌بندی اکوسیستم استارت‌آپی جهان
وضعیت اقتصاد استارت‌آپی جهان
سال ۲۰۲۳، داستان‌های متناقضی در اقتصاد استارت‌آپی جهان مشاهده می‌شد. با کاهش نرخ تورم در بسیاری مناطق و رشد تولید ناخالص داخلی جهان، افراد امیدوار بودند رشد اکوسیستم استارت‌آپی در اواخر ۲۰۲۳ و اوایل ۲۰۲۴ آغاز خواهد شد. اما در اواخر ۲۰۲۳، نشانه‌ای از بهبود وضعیت تأمین مالی و خروج‌ها در اکوسیستم و بازگشت به سطوح پیش از کرونا مشاهده نشد. البته شرایط استارت‌آپ‌های مرحله اولیه نسبتاً مثبت بود؛ اگرچه تأمین مالی سری A در سال ۲۰۲۳ نسبت به ۲۰۲۲، ۴۶ درصد کاهش یافت، میانگین معامله‌های سری A در نیمه دوم ۲۰۲۳ در مقایسه با نیمه دوم ۲۰۲۲ افزایش یافت و به ۱۲٫۲ میلیون دلار رسید. ازسوی‌دیگر، در سال ۲۰۱۹، تنها ۱۸ درصد استارت‌آپ‌هایی که سرمایه سری A جذب می‌کردند، عمر بین ۶ تا ۹ سال داشتند، اما در ۲۰۲۳، این رقم به ۳۱ درصد افزایش یافته است. حتی در سه اکوسیستم برتر ۲۰۲۴ (دره سیلیکون، نیویورک و لندن)، ۲۵ درصد استارت‌آپ‌های سری A، عمر بین ۶ تا ۹ سال داشتند، درحالی‌که این رقم در ۲۰۱۹ تنها ۱۵ درصد بود. به اعتقاد تحلیل‌گران، این آمار، نشان‌دهنده ۳ روند مهم است: ۱) شرکت‌ها سرمایه اولیه (بذری) بزرگ‌تری جذب می‌کنند و در نتیجه تا قبل از جذب سرمایه سری A، مدت زمان بیشتری می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند. ۲) بسیاری از سرمایه‌گذاران خطرپذیر در سری A به‌دنبال کمال شرکت‌ها هستند و احتمالاً انتظاراتی غیرواقع‌بینانه از شرکت‌هایی دارند که هنوز در مرحله اولیه هستند. پس استارت‌آپ‌ها ناچارند دیرتر برای جذب سرمایه سری A اقدام کنند ۳) پس از ۲۰۲۲، ذهنیتی متفاوت شکل گرفته است مبنی بر اینکه بسیاری از بنیان‌گذاران می‌خواهند هرچه سریع‌تر روی پای خود بایستند و دیگر به جذب منابع مالی نیازی نداشته باشند.
در سه ماهه اول ۲۰۲۴، نشانه‌هایی از بهبود شرایط تأمین مالی در اکوسیستم مشاهده می‌شود؛ روند سرمایه‌گذاری سری A و خروج‌ها روبه‌رشد بوده است و میزان تأمین مالی سری A در سه ماهه اول ۲۰۲۴ نسبت به سه ماهه پایانی ۲۰۲۳، حدود ۱۸ درصد افزایش یافته است. طی این دوره، دو حوزه فناوری‌های پاک و هوش مصنوعی مولد پیشگام بوده است و توجه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده است. شایان ذکر است، در اقتصادهای قوی با خروج‌های بالای ۵۰ میلیون دلار، سرمایه انسانی و منابع مالی برای ورود به استارت‌آپ‌های جدید، آزاد می‌شود و این امر، به‌خودی‌خود، رشد و توسعه اکوسیستم را به‌دنبال دارد.
تک‌شاخ‌ها
در سال ۲۰۲۳، تعداد تک‌شاخ‌های جدید همچنان روندی نزولی داشت؛ ۵۸ درصد کمتر از ۲۰۲۲ و ۸۷ درصد کمتر از ۲۰۲۱٫ اما در سه ماهه اول ۲۰۲۴، رشدی جزئی مشاهده می‌شود و ۲۵ تک‌شاخ جدید در این دوره شکل گرفته است که بیشترین میزان از سه ماهه چهارم ۲۰۲۲ است. ماهیت بخش‌های فعالیت استارت‌آپ‌ها و ترجیحات سرمایه‌گذاران نیز در این دوره تغییر کرده است. در سال ۲۰۲۳، بیش از نیمی از تک‌شاخ‌های جدید در حوزه هوش مصنوعی مولد و فناوری‌های عمیق بود که بیشتر از ۲۰۲۱ است. استارت‌آپ‌های فناوری عمیق در مراحل اولیه برای توسعه محصولات خود به سرمایه بیشتری نیاز دارند و این امر در کنار شیفتگی جهانی نسبت به استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی مولد، به معامله‌های بزرگ‌تر و ارزش‌گذاری‌های بیشتر منجر می‌شود. مشارکت سرمایه‌گذاران خطرپذیر شرکتی در مراحل اولیه نیز باعث افزایش ارزش‌گذاری استارت‌آپ‌ها می‌شود، زیرا نشان‌دهنده کاربردی‌بودن این فناوری‌های لبه مرزی است.
بیشترین تعداد تک‌شاخ‌های جدید باز هم در ایالات متحده بوده است و ۵۷ درصد تک‌شاخ‌ها در این کشور هستند. سهم جهانی چین از تک‌شاخ‌های جدید تقریباً دو برابر شده است و از ۶ درصد در ۲۰۲۲ به ۱۱ درصد در ۲۰۲۳ رسیده است. دره سیلیکون، ۱۵ تک‌شاخ را در خود جای داده است و پیشتاز همه اکوسیستم‌ها است، اگرچه این تعداد نسبت به ۲۰۲۲، ۸۰ درصد کاهش یافته است. اکوسیستم‌های استارت‌آپی تاشکند، لیون، راینلند شاهد اولین تک‌شاخ‌های خود، به ترتیب در حوزه‌های پلت‌فرم تجارت الکترونیک (اوزوم)، تولید باتری (ورکور) و خدمات ترجمه هوش مصنوعی (دیپ‌ال) بوده‌اند.
جمع‌بندی
گزارش رده‌بندی اکوسیستم استارت‌آپی جهان، با تحلیل گسترده و تصویر شفافی که از وضعیت اکوسیستم‌های استارت‌آپی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر نمایش می‌دهد، می‌تواند قطب‌نمایی باشد برای سیاست‌گذاران، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران، در تعیین راهبردهای توانمندسازی و حمایت از استارت‌آپ‌ها برای افزایش مقیاس جهانی.
در گزارش سال ۲۰۲۴، ضمن تأکید بر حرکت سرمایه‌ها به سمت دو حوزه هوش مصنوعی مولد و فناوری‌های پاک، به گسترش و افزایش مقیاس استارت‌آپ‌ها به‌عنوان عاملی مهم و کلیدی در رشد اکوسیستم‌های استارت‌آپی و در نتیجه اقتصاد مبتنی بر نوآوری در کشورها اشاره شده است. در این گزارش همچنین به رشد جزئی سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها در نقاط مختلف جهان اشاره شده است و با تشریح معیارهای مهم در شکل‌گیری و توسعه اکوسیستم استارت‌آپی، رده‌بندی برترین اکوسیستم‌های جهان ارائه شده است.
سیاست‌گذاری با توجه به روندهای جهانی اکوسیستم و معیارهای مهم در توسعه اکوسیستم استارت‌آپی، می‌تواند مسیر شکل‌گیری و توسعه استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های تک‌شاخ را در کشورها تسهیل کند و این امر به‌نوبه خود توسعه اقتصاد مبتنی بر نوآوری در کشور را به‌دنبال خواهد داشت.
برای مطالعه گزارش کامل اینجا کلیک کنید.