همان‌طور که در نوشتار قبلی اشاره شد، گزارش سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) با عنوان «علم، فناوری و نوآوری در دوره کووید ۱۹» آثار متقابل سیاست علم و فناوری و اقدامات این حوزه را بررسی کرده است. فصل اول این گزارش به «بسیج اقدامات علم، فناوری و نوآوری برای مواجهه با بحران کووید ۱۹» اختصاص یافته است. در قسمت ابتدایی این فصل، اقدامات سیاستی پشتیبان تحقیق و توسعه و نوآوری بیان شده است و سپس اقدامات حوزه علم، فناوری و نوآوری در واکنش به کووید ۱۹ تشریح شده است. در این نوشتار، اقدامات سیاستی کشورهای مختلف برای تحریک تحقیق و توسعه و نوآوری در مواجهه با کووید ۱۹ و نحوه بسیج سریع بازیگران علم، فناوری و نوآوری برای اجرای این اقدامات در ۴ سرفصل کلی بررسی می‌شود.
۱) حکمرانی اقدامات سیاستی برای مواجهه با کووید ۱۹
بنیادها و نهادهای بین‌المللی مختلف، در کنار دولت‌های ملی، نقشی فعال در اقدامات سیاستی STI برای پاسخ‌گویی به بحران کووید ۱۹ ایفا کردند. دولت‌ها، بنگاه‌ها و بنیادها با درک آثار واکسیناسیون و درمان اثربخش، منابع مالی شایان توجهی را برای تحقیق و توسعه در این زمینه تخصیص داده‌اند. خلاصه‌ای از اقدامات این نهادها در جدول ۱ ارائه شده است. هدف این بنیادها و نهادها، تقویت علم و نوآوری برای مقابله با بیماری‌های واگیردار است.
|
نهاد |
تمرکز برنامه‌های STI مقابله با کووید ۱۹ |
تأمین مالی مقابله با کووید ۱۹ |
| سازمان جهانی بهداشت | هماهنگی جهانی واکنش به بحران سلامتی کووید ۱۹؛ در مارس ۲۰۲۰ «نقشه راه پژوهش هماهنگ جهانی برای مقابله با کرونا ویروس جدید» را منتشر کرد که ۹ اولویت پژوهشی را مشخص می‌کند. سازمان و شرکایش همچنین برنامه تست بالینی «مشترک» را برای تست درمان‌های توسعه‌یافته برای مقابله با کووید ۱۹ روی بیماران داوطلب چندین کشور اجرا کردند. این برنامه شامل «صندوق واکنش مشترک» برای تأمین مالی جمعی، «دسترسی به شتابدهنده ابزارهای مقابله با کووید ۱۹» برای دسترسی یکسان به ابزارهای تشخیص و درمان؛ و «مخزن دسترسی به فناوری کووید ۱۹» برای تسهیم دانش، مالکیت فکری و داده‌های مرتبط با فناوری‌های مقابله با کووید ۱۹ است. | ۲۳۶ میلیون دلار در قالب صندوق واکنش مشترک (تا ۱۴ اکتبر ۲۰۲۰) |
| همکاری پژوهشی جهانی برای آمادگی در برابر بیماری‌های واگیردار (GloPID-R) | پاسخ پژوهشی هماهنگ در سطح جهانی. از زمان شیوع کرونا، GloPID-R برای شناسایی اولویت‌های تأمین مالی پژوهش در مقابله با کرونا همکاری نزدیک با سازمان جهانی بهداشت داشته است. | تأمین مالی مستقیم ندارد، اطلاعات را در میان سازمان‌های تأمین مالی به اشتراک می‌گذارد. |
| ائتلاف نوآوری و آمادگی در برابر همه‌گیری (CEPI) | سرمایه‌گذار و تسهیلگر اکتشاف، توسعه، تولید و تحویل واکسن. CEPI، ۱۰ مشارکت برای توسعه واکسن کرونا را آغاز کرده است: ۶ همکاری با بنگاه‌های دارویی، ۲ همکاری با دانشگاه‌ها و ۲ همکاری با کنسرسیوم‌های دولتی ـ خصوصی. | ۱٫۳ میلیارد دلار (تا اکتبر ۲۰۲۰) |
| شراکت برای تسریع مداخلات درمانی و واکسیناسیون کووید ۱۹ (ACTIV) | هماهنگی و تسهیل فرایندها در راستای استفاده بهینه از منابع پژوهشی زیستی با چهار حوزه تمرکز: توسعه مجمعی مشارکتی برای شناسایی درمان‌های پیش‌بالینی، تسریع تست بالینی واکسن‌ها و درمان‌های نویدبخش، بهبود ظرفیت و اثربخشی تست بالینی، تسریع ارزیابی واکسن‌های پیشنهادی برای اخذ سریع مجوزها | منابع مالی از طریق شرکای مختلف تأمین می‌شود. |
همچنین، اتحادیه اروپا و شرکایش برنامه «پاسخ جهانی به کروناویروس» را به منظور تأمین ۷٫۵ میلیارد یورو برای تضمین توسعه مشارکتی و جهانی ابزارهای تشخیص، درمان و واکسن با قیمت مقرون‌به‌صرفه آغاز کردند. در سطح ملی و منطقه‌ای نیز، سازوکارهای همکاری مختلفی طراحی و اجرا شده است. برای مثال شبکه مشارکتی REACTing متشکل از نهادهای پژوهشی فرانسه، برنامه اقدام ملی کووید ۱۹ ایرلند و شورای فرماندهی ملی و کمیته پژوهشی بین وزارتخانه‌ای آفریقای جنوبی نقشی شایان توجه در هماهنگی و تسهیم اطلاعات پژوهش‌های مرتبط با کووید ۱۹ داشته‌اند.
دولت‌ها و نهادها، سازوکارهای مختلفی برای تخصیص منابع مالی به این حوزه در نظر گرفته‌اند، ازجمله:
- اقدامات تأمین مالی پژوهشی رقابتی سریع برای ایجاد فرایند ارزیابی و انتخاب منصفانه، رقابتی، شفاف و سریع طرح‌های مرتبط با کرونا
- تزریق منابع از طریق سازوکارهای تأمین مالی موجود به منظور تسریع واکنش به همه‌گیری (اولویت‌بخشی به حوزه مقابله با کرونا در دریافت و ارزیابی طرح‌ها)
- تشویق وام‌گیرندگان قبلی به تغییر تمرکز فعالیت‌های پژوهشی و نوآورانه
- بهبود اطلاع‌رسانی فرصت‌های تأمین مالی پژوهشی مرتبط با کرونا (ایجاد پلت‌فرم‌های برخط و ارائه فهرست اطلاعات مربوط به فعالیت‌های STI مرتبط)
۲) سیاست‌های نوآوری سریع برای پاسخ به کووید ۱۹
بسیاری از کشورها اقداماتی را برای تحریک واکنش نوآورانه سریع به چالش‌های ناشی از همه‌گیری در پیش گرفته‌اند، که می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:
- رقابت‌های آزاد و سریع برای تشویق تفکر خلاق (خارج از جعبه) و جمع‌آوری ورودی‌ها از همه بخش‌های نظام STI. برای مثال، «برنامه چالش کووید ۱۹» کانادا، فراخوان چالش‌های خاصی را منتشر می‌کند که به دنبال راه‌حل‌های آماده ورود به بازار از جانب بنگاه‌های کمتر از ۵۰۰ نفر است. «برنامه نوآوری برای ایتالیا» فراخوانی برای شناسایی بهترین راه‌حل‌های دیجیتال موجود برای پزشکی از راه دور و برنامه‌های کاربردی پایش وضعیت بیماران منتشر کرده است.
- هکاتون‌های مجازی عمدتاً در مراحل اولیه بروز بحران کرونا. هدف این هکاتون‌های ۲۴ تا ۴۸ ساعته (که دولت‌ها، نهادهای غیرانتفاعی، دانشگاه‌ها و سازمان‌های فراملی و ملی اجرا می‌کنند) جذب ایده‌های شرکت‌کنندگان مختلف، ارائه داده‌ها به آنان و توسعه محصول نوآورانه است. به برندگان هکاتون‌ها، منابع مالی لازم برای توسعه و افزایش مقیاس ایده‌ها ارائه می‌شود.
- تشویق همکاری برای پژوهش و نوآوری. برنامه «چالش پاسخ به همه‌گیری» در کانادا با هدف بسیج پژوهشگران بین‌المللی از دانشگاه‌ها، کسب‌وکارها و دولت‌های مختلف برای همکاری در زمینه مقابله با چالش‌های ناشی از کووید ۱۹ اجرا شد. جمهوری چک برای تشویق تسهیم دانش فنی بین کسب‌وکارها و جامعه پژوهشی، فراخوان کوپن نوآوری کووید ۱۹ را اجرا کرده است.
- تمرکز بر تشویق همکاری بین‌المللی. بنیاد ملی پژوهش کره به منظور تشویق پژوهش مشترک با همکاری پژوهشگران داخلی و بین‌المللی، «فراخوان پژوهش مشارکتی در مقابله با کووید ۱۹» را منتشر کرده است. روسیه و چین نیز فراخوان مشترکی برای دریافت طرح‌های پژوهشی مرتبط منتشر کرده‌اند. کشورهای اروپایی نیز فراخوان‌های مشترکی برای جلب مشارکت پژوهشگران کشورهای مختلف منتشر کرده‌اند.
- تشویق تسهیم داده‌ها و دانش. اتحادیه اروپا و شرکایش به منظور تسهیم سریع و باز داده‌های پژوهشی، «پورتال داده‌های کووید ۱۹» را راه‌اندازی کرده‌اند. در آلمان نیز وزارت آموزش و پژوهش، ۱۵۰ میلیون یورو برای راه‌اندازی شبکه پژوهش ملی دانشگاه پزشکی در حوزه کووید ۱۹ تخصیص داده است. این شبکه، زیرساخت مرکزی جمع‌آوری داده‌های مربوط به درمان بیماران کووید ۱۹ به صورت استاندارد، گردآوری و ارزیابی برنامه‌های اقدام و راهبردهای تشخیص و درمان از بیمارستان‌های دانشگاهی آلمان را تشکیل می‌دهد.
- انعطاف‌پذیری رگولاتوری. این انعطاف‌پذیری مبتنی بر رویه‌های اضطراری موجود است و هدف آن تسریع آزمایش‌های بالینی برای تست درمان‌ها و واکسن‌ها، توسعه محصولات جدید و تولید محصولات برای رفع کمبود تجهیزات پزشکی و درمانی و در عین حال رعایت اصول و استانداردهای اخلاقی و علمی است.
- تسهیل دسترسی به زیرساخت پژوهشی. هدف از این اقدامات، تسهیل دسترسی به آزمایشگاه‌ها، پایگاه داده‌ها و ابزارها به منظور کمک به پژوهشگران در تسریع فعالیت‌های پژوهشی است. مرکز ملی تحلیل کاربردی داده‌ها و هوش ماشینی ایرلند، تخصص هوش مصنوعی خود را برای کمک به شرکت‌ها، مراکز پزشکی و نهادهای دولتی در به‌کارگیری ابزارهای هوش مصنوعی برای ردیابی ویروس به آن‌ها عرضه می‌کند.
- اقدامات مرتبط با مالکیت فکری. اداره ثبت اختراعات آمریکا به منظور تسریع ارزیابی درخواست پتنت‌های مربوط به کووید ۱۹ برای بنگاه‌های کوچک و متوسط، «برنامه آزمایشی اولویت‌دهی به ارزیابی حوزه کووید ۱۹» را در سال ۲۰۲۰ آغاز کرد. همچنین بحث‌هایی درباره دسترسی آزاد به دارایی‌های فکری مرتبط با کووید ۱۹ مطرح است. سازمان «انتقال دانش» ایرلند، برنامه «لیسانس غیرانحصاری و بدون حق امتیاز کووید ۱۹» را برای تسریع انتشار دارایی‌های فکری مرتبط با کووید ۱۹ از دانشگاه‌ها و نهادهای پژوهشی به بنگاه‌های درگیر تحقیق و توسعه مرتبط طراحی و اجرا کرده است. سازمان جهانی بهداشت نیز «مخزن دسترسی به فناوری کووید ۱۹ (C-TAP)» را راه‌اندازی کرده است که مخزنی داوطلبانه برای جمع‌آوری و به اشتراک‌گذاری حقوق پتنت، داده‌های تست رگولاتوری و سایر اطلاعات مرتبط با کووید ۱۹ با هدف تضمین دسترسی به حقوق برای همه محصولات پزشکی مرتبط است.
۳) رویکردهای سیاستی نوآورانه
به منظور بهبود پاسخ‌های سیاستی STI، رویکردهای جدیدی نیز اجرا شده است، ازجمله:
- استفاده از ابزارهای دیجیتال برای طراحی و اجرای سیاست پژوهش و نوآوری. این ابزارها با ایجاد زیرساختی برای یکپارچه‌سازی داده‌های مربوط به فعالیت‌های پژوهشی کشور، به تصمیم‌گیری سریع‌تر با اثربخشی بیشتر بر مبنای شواهد قوی‌تر کمک می‌کند. وزارت دانشگاه‌ها و پژوهش ایتالیا، جمع‌آوری و نگاشت اطلاعات مربوط به پروژه‌های پژوهشی جاری در حوزه کووید ۱۹ را با هدف کاهش فعالیت‌های پراکنده و دوباره‌کاری در دستور کار قرار داد.
- اجرای رویکردهای مختلف برای پایش آثار بحران بر بازیگران مختلف علم، فناوری و نوآوری. برای مثال، اجرای پیمایش‌های ماهانه و برگزاری نشست‌هایی با ذی‌نفعان اصلی به ایجاد تصویر کلان از چالش‌های پیش روی کسب‌وکارهای نوآور در دوران کرونا کمک می‌کند.
- ارتقای ظرفیت پاسخ‌دهی مدیریت دولتی به بحران کرونا و بحران‌های بعدی. در فنلاند به منظور کمک به وزارت‌خانه‌ها در پاسخ به چالش‌های ناشی از کرونا، راهکار «تیم‌های تخصصی سریع» شامل شبکه‌ای برخط از متخصصان دانشگاهی، بخش خصوصی و دولتی برای حل مسائل پیچیده اجرا شده است.
۴) اقدامات مربوط به مقابله با انتشار اطلاعات نادرست
انتشار اخبار و اطلاعات نادرست از طریق شبکه‌های اجتماعی، پیامدهای منفی برای سلامت عمومی دارد. مقابله با اشاعه اطلاعات نادرست، نقشی مهم در تعهد شهروندان به رعایت محدودیت‌های مبتنی بر توصیه‌های علمی و جلوگیری از ایجاد وحشت و اضطراب در میان مردم دارد. در این حوزه اقدامات زیر را می‌توان انجام داد:
- ایجاد وبگاه رسمی برای ارائه اطلاعات به‌روز درباره کووید ۱۹. در این وبگاه‌ها توصیه‌های بهداشتی و اطلاعات مربوط به اقدامات نهادهای دولتی برای مقابله با بیماری ارائه می‌شود.
- بررسی واقعیت‌ها برای مقابله با اطلاعات نادقیق یا نادرست. در آلمان، صفحه وزارت آموزش و پژوهش اطلاعات و اخبار مربوط به کووید ۱۹ را به طور مرتب به روز می‌کند و یافته‌های پژوهش‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی نیز منتشر می‌شود.
- توسعه ابزارها، برنامه‌های کاربردی و ربات‌های گپ اینترنتی با همکاری بنگاه‌های فناور. سازمان جهانی بهداشت «هشدار سلامتی» را در برنامه واتس‌اپ راه‌اندازی کرده است که هدف از آن پاسخ به سوالات عمومی درباره کووید ۱۹ است.
- پلت‌فرم رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی خاص کسب‌وکارها. فیس‌بوک، گوگل، لینکدین، مایکروسافت، ردیت، توییتر و یوتیوب در مارس ۲۰۲۰، «بیانیه مشترک صنعتی» را منتشر کردند که نشان می‌دهد برای مواجهه با تقلب و انتشار برخط اطلاعات نادرست با یکدیگر و نهادهای عمومی حوزه سلامت در سراسر جهان همکاری خواهند کرد. این امر تضمین می‌کند که کاربران در جست‌وجوی اطلاعات مرتبط با کووید ۱۹ به منابع معتبر مانند سازمان جهانی بهداشت هدایت می‌شوند. پلت‌فرم رسانه‌های اجتماعی نیز الگوریتم‌های یادگیری ماشین را برای تشخیص گسترش اطلاعات نادرست، توسعه داده‌اند.
منبع:
OECD, 2021, “SCIENCE, TECHNOLOGY AND INNOVATION IN THE TIME OF COVID-19”, OECD Science, Technology and Industry Policy Papers, February 2021, No. 99