همه‌گیری کرونا باعث ایجاد عمیق‌ترین بحران اقتصادی پس از جنگ جهانی دوم شده است. در سال ۲۰۲۰، تولید ناخالص داخلی ایالات متحده ۳٫۵ درصد، انگلیس ۹٫۹ درصد و اسپانیا ۱۱ درصد کاهش یافت و آینده پساکرونا نیز همچنان با عدم قطعیت مواجه است. بررسی بحران‌های مشابه گذشته نشان می‌دهد پس از بحران اقتصادی عمیق، حالت‌های مختلفی از رکود یا رشد آرام تا به‌سازی سریع اوضاع اقتصادی امکان‌پذیر است و این امر بستگی به چندین مسئله دارد، ازجمله اینکه آیا تقاضا قدرت کافی برای ارتقای اقتصاد دارد یا خیر و بنگاه‌ها اقداماتی را برای ارتقای بهره‌وری انجام می‌دهند یا خیر؟
مؤسسه جهانی مکنزی با بررسی ایالات متحده و شش اقتصاد اروپایی به یافته‌های زیر درباره بهره‌وری دست یافته است:
با وجود عدم قطعیت، برخی بنگاه‌ها پاسخی جسورانه به کووید ۱۹ دادند و به‌گونه‌ای عمل کردند که پتانسیل افزایش بهره‌وری در آن‌ها ایجاد شد
برخی بنگاه‌ها به سرعت به کانال‌های برخط منتقل شدند، وظایف تولیدی خود را خودکار کنند، کارایی عملیاتی و نیز سرعت تصمیم‌گیری در بنگاه را افزایش دادند. برای مثال، بنگاه‌ها دیجیتال‌سازی فعالیت‌های خود را ۲۰ تا ۲۵ برابر سریع‌تر از آنچه پیش‌تر تصور می‌شد، انجام دادند. در خرده‌فروشی‌های اروپایی، نرخ رشد تجارت الکترونیک طی هشت هفته برابر با نرخ رشد سه سال قبل از همه‌گیری بود.
پیشرفت‌های قابل اندازه‌گیری بنگاه‌ها تا کنون متمرکز بوده است، به‌ویژه در ایالات متحده
در فصل سوم ۲۰۲۰، افزایش شاخص‌هایی مانند هزینه تحقیق و توسعه، سرمایه‌گذاری و ادغام و اکتساب، در بخش‌هایی متمرکز بوده است که پیش از همه‌گیری نیز از نظر این ابعاد جلوتر از بقیه بودند و عمدتاً در بنگاه‌های فوق‌ستاره بزرگ، به‌ویژه در ایالات متحده اتفاق افتاده است. از میان ۵۵۰۰ بنگاه بررسی‌شده، تنها نیمی از آن‌ها هزینه تحقیق و توسعه و یک‌سوم از آن‌ها سرمایه‌گذاری‌های خود را در فصل سوم ۲۰۲۰ نسبت به سال قبل افزایش داده‌اند.
در صورت گسترش برنامه‌های شرکت‌ها و پابرجا بودن تقاضا، پتانسیل رشد سالانه بهره‌وری به میزان یک واحد درصد تا سال ۲۰۲۴ وجود دارد
حدود ۷۵ درصد از پاسخ‌دهندگان پیمایش مکنزی در دسامبر ۲۰۲۰، انتظار دارند سرمایه‌گذاری روی فناوری‌های جدید در دوره ۲۰۲۰ـ۲۴ افزایش یابد. بیشترین پتانسیل رشد (حدود ۲ واحد درصد) در حوزه سلامت (گسترش پزشکی از راه دور)، ساختمان (پذیرش روش‌های دیجیتال و صنعتی)، فناوری اطلاعات و ارتباطات (افزایش تقاضا برای ابزارها و خدمات دیجیتال) و خرده‌فروشی (رشد تجارت الکترونیک) خواهد بود.
شوک اقتصادی ناشی از همه‌گیری و پاسخ شرکت‌ها، باعث بدتر شدن ساختار کشش تقاضا در بلندمدت می‌شود
شواهد بخشی حاکی از آن است که در ۶۰ درصد مواقع، پتانسیل افزایش بهره‌وری وابسته به افزایش کارایی است، نه رشد خروجی. تسریع دیجیتال‌سازی و خودکارسازی در بنگاه‌ها به تشدید دوقطبی‌شدن درآمد و در نتیجه «شکاف بزرگ» در میان بنگاه‌ها و کارکنان منجر می‌شود. تقاضای پیش از همه‌گیری، به‌ویژه مصرف و سرمایه‌گذاری، از نظر ساختاری ضعیف بود و اقدامات متمرکز روی افزایش کارایی باعث تضعیف بیشتر آن می‌شود. پس از افزایش بالقوه تقاضا به واسطه درخواست مشتریان، فشار برای کاهش استخدام و درآمد می‌تواند باعث کاهش مصرف شود و این امر در کنار عدم قطعیت موجود، مانع از سرمایه‌گذاری می‌شود. در فصل سوم ۲۰۲۰، سرمایه‌گذاری در برخی کشورها در مقایسه با دوره پیش از همه‌گیری، ۱۱ درصد کاهش یافت. در صورتی که بنگاه‌ها سرمایه‌گذاری نکنند، رشد بهره‌وری اندک خواهد بود.
بنگاه‌ها و سیاست‌گذاران باید سه چالش به‌هم‌پیوسته را حل‌وفصل کنند
رویکردهای کسب‌وکارها در حوزه محصولات و خدمات جدید، سرمایه‌گذاری‌های بنگاه و حقوق‌های پرداختی، پس از کاهش محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری، بسیار حیاتی است. ازاین‌رو، اقدام جمعی بسیار مهم است و سیاست‌گذاران با مداخله‌های خود می‌توانند کسب‌وکارها را به سمت خروجی مطلوب هدایت کنند. سه اولویت به‌هم‌پیوسته در این حوزه وجود دارد: ۱) نوآوری و سایر پیشرفت‌هایی که به افزایش بهره‌وری منجر خواهد شد، چگونه حفظ می‌شود و گسترش می‌یابد؟ ۲) اقدامات شرکت‌ها چگونه می‌تواند اشتغال، متوسط حقوق و تقاضا را نیز پشتیبانی کند؟ ۳) چگونه می‌توان سرمایه‌گذاری را افزایش داد و به سمت حوزه‌های مناسب هدایت کرد؟
منبع: Mischke Jan, et al. “Will productivity and growth return after the COVID‑۱۹ crisis?”. McKinsey Global Institute, March 30 (2021)